Sedef Hastalığı Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey
Sedef Hastalığı nedir? Nasıl ayırt edilir?
Sedef hastalığı toplumda sık görülen, alevlenmelerle birlikte bağışıklık sisteminin aşırı aktif hale geldiği ve cilt hücrelerinin çok hızlı çoğalmasına neden olan uzun süre devam eden bir hastalıktır.1,2 Genellikle keskin sınırlı, üzerinde hastalığa ismini veren sedef (gümüş) renginde kepeklenmeler (pullanmalar) bulunan kızarıklıklar ile ayırt edilir.1
Sağlıklı Deri
Sedefli Deri
Sedef, yaygın bir hastalık mıdır? Hangi yaşlarda görülür?
Sedef, dünya nüfusunun yaklaşık %2’sini yani 125 milyon civarında insanı etkilemektedir.3,4 Genetik ve çevresel faktörler de sedefin sıklığını etkilemektedir. Hastalığa yatkınlık ebeveynlerden çocuğa aktarılabilir, ancak çocukta hastalık görülmeyebilir. Her 100 kişiden bir veya iki kişide ortaya çıkar. Erkek ve kadınlarda eşit sıklıktadır. Genellikle 15-30 yaşlarında başlar. 1
Plak tipi sedef de hastalığın en yaygın formdur ve vakaların yaklaşık %80-95’inden sorumludur.5 Plaklar; kaşıntı, kabuklanma ve ağrıya neden olan kalın ve geniş çaplı cilt lezyonlarıyla ortaya çıkar.3,6
Sedef Hastalığının Şiddeti Nedir?
Sedef hastalığının şiddeti, etkilenen vücut yüzey alanı yüzdesini, lezyonların bulunduğu yeri ve başka faktörleri (sedefin hastanın yaşam kalitesi ve görme işlevi becerisi üzerindeki etkisi gibi) yansıtır.
Plak tipi sedef hastalığı olan kişilerin üçte birinden fazlası, hastalığın tedavisinin daha zor olabildiği orta-şiddetli formundan muzdariptir.7
Hafif ve orta -şiddetli sedef hastalığının görülme sıklığı7
Hastalığın nedenleri ve ataklara yol açan faktörler nelerdir?
Neden kesin olarak bilinmemektedir; bağışıklık sistemi, genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Çevresel faktörler (streptokoklara bağlı boğaz enfeksiyonları, ilaçlar [kortizon, lityum, bazı tansiyon ilaçları, aspirin vb], aşırı alkol alımı, sigara, kaşıma, keselenme, güneş yanığı vb.) ve ruhsal stres, hastalığı başlatabilir veya alevlendirebilir. 1
Hastalık Bulaşıcı mıdır?
Hastalık temasla kimseye bulaşmaz. 1
Sedef Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Sedef hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişir, ancak bazı yaygın olanlar şunlardır:
- Tipik olarak dirsekler, dizler, kafa derisi, gövde, avuç içi ve ayak tabanlarında kaşıntı veya yanan gümüşi beyaz pullara sahip kalın, kırmızı cilt lekeleri.
- Kaşınan veya kanayan kuru, çatlamış cilt.
- Kalın, çıkıntılı, çukurlu tırnaklar.
- Kötü uyku kalitesi.
Bazı hastalarda sert, şiş veya ağrılı eklemlerle karakterize olabilen psoriatik artrit adı verilen ilgili bir durum da vardır; boyun veya sırt ağrısı; veya aşil topuk ağrısı. Psoriatik artrit belirtileriniz varsa, doktorunuzu en kısa sürede görmeniz önemlidir, çünkü tedavi edilmeyen psoriatik artrit geri dönüşü olmayan hasara yol açabilir. 2
Sedef hastalığı nasıl gelişir?
Sedef hastalığının belirtileri, çevresel ve genetik faktörler, deri hücrelerinin normal yaşam döngüsünü bozduğu zaman başlayabilir.3
Genellikle deri hücreleri cildin alt tabakalarında çoğalır ve ardından yaklaşık olarak ayda bir kez cildin yüzeyine ulaşırlar.8 Fakat sedef hastalığında bağışıklık sistemi hatalı olarak sağlıklı deri hücrelerine saldırır ve sürecin hızlanmasına ve ölü deri hücrelerinin cildin yüzeyinde birikmesine yol açar.8 Bu nedenle hastalığı olan kişilerde cilt iltihaplı ve pulludur. Bilim insanları, hatalı bağışıklık hücresi aktivasyonunu neyin tetiklediğini tam olarak anlamıyorlar, ancak bunun genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunu içerdiğini biliyorlar. Sedef hastalığı olan birçok kişinin ailesinde hastalık öyküsü vardır ve araştırmacılar, gelişimine katkıda bulunabilecek bazı genleri belirlemişlerdir. Birçoğu bağışıklık sisteminin işlevinde rol oynar. 2
Sedef hastalığı geliştirme şansını artırabilecek bazı dış faktörler şunlardır:
- Enfeksiyonlar
- Kalp hastalığı, sıtma veya akıl sağlığı sorunlarını tedavi etmek için kullanılan ilaçlar gibi bazı ilaçlar.
- Sigara.
- Obezite. 2
Gebelik, hastalığın seyrini etkiler mi?
Sedef hastası gebe kalabilir. Gebeliğin etkisi değişkendir; hastalık genellikle gebelikte düzelir, doğum sonrasında ataklarla eski seyrine döner. Az sayıdaki hastada gebelikte püstüler psoriasis gelişebilir. Gebelik ve emzirme döneminde kullanılabilecek ilaçlar hekime sorulmalıdır. 1
Sedef hastalığı ve eşlik eden hastalıklar
Özellikle şiddetli sedef hastalığı olanlarda kalp damar hastalıkları için yatkınlığa yol açan, kan yağlarında artışa, tansiyon yüksekliğine ve şeker hastalığına sık rastlanmaktadır. Yine obezite (aşırı kilo) ve iltihaplı barsak hastalığı da sık görülmektedir. 1
Peki ne yapmalıyım?
Hastalığın kesin tedavisi bulunmamaktadır. Ancak, uygun tedavi ile kontrol altına alınabilir ve uzun süreli iyilik sağlanabilir. Tedavide hekim, hasta ve hasta yakınları işbirliği içinde olmalıdır. Hastalığı alevlendirebilecek ilaçlar ve davranışlardan (kaşıma, banyoda liflenme, kese, vb.) kaçınılmalıdır. Dermatologların hastalık hakkında bilgi ve deneyimleri kadar hastaların önerilen tedaviye uyumu da tedavi başarısında önemlidir.
Referanslar
- https://turkdermatoloji.org.tr/media/hasta_bilgilendirme/Psoriazis.pdf Son Erişim tarihi: 13.12.2024
- https://www.niams.nih.gov/health-topics/psoriasis Son Erişim tarihi: 13.12.2024
- Nestle FO, et al. Psoriasis. N Engl J Med 2009;361(5):496-509.
- Türk Dermatoloji Derneği. Tüm Yönlerilyle Psoriasis. https://turkdermatoloji.org.tr/media/files/file/psoriasis-kitap-kucuk.pdf. Son Erişim Tarihi: 14.04.2025
- Atakan N, et al. TUR-PSO: A cross-sectional, study investigating quality of life and treatment status of psoriasis patients in Turkey. J Dermatol 2016;43(3):298-304.
- Lewis-Beck C, et al. Analysis of the relationship between psoriasis symptom severity and quality of life, work productivity, and activity impairment among patients with moderate-to-severe psoriasis using structural equation modelling. Patient Prefer Adherence 2013;7:199-205.
- Herrier R. Advances in the treatment of moderate-to-severe plaque psoriasis. Am J Health-Syst Pharm 2011;68:795-806.
- Schön MP, Boehncke WH. N Engl J Med 2005; 352(18):1899-1912.