Travmadan Hasara? Yaralanmalar Sedefte Alevlenmelere Nasıl Yol Açar?
Hepimiz zaman zaman küçük kazalar yaşarız. Mesela; yürürken cep telefonumuza bakarken sert bir şeye çarparız ve derimiz sıyrılır.
Pek çok kişi için hikaye burada biter. Başkaları için bandaj ve belki biraz da buzla sonlanır! Ama sedef hastalığı olan kişilerin yaklaşık %25’i için hikaye hiç de bu kadar çabuk bitmez. Bu insanlar için görünüşte zararsız olan bir kesik veya sıyrık bazen çok şiddetli bir alevlenmeye dönüşebilir.1
Koebner Fenomeni: Cilt Yaralanmaları ve Sedef Alevlenmeleri Arasındaki Bağlantı
Cilt hasarları ile alevlenmeler arasındaki bağlantı, bir Alman dermatolog olan Heinrich Koebner tarafından keşfedilmiştir. 1876 yılından beri bilinen bu teoriye göre sedefi olan kişilerde yeni lezyonlar sıklıkla ciltte önceki yaralanma bölgelerinde ortaya çıkar. Bunlar genellikle kesik ve sıyrıkların veya cerrahi kesilerin oluşturduğu yaraları takip eden belirgin hatlarla ayrışır.2 İşte bu gözlem, bilim insanlarının şimdi Koebner fenomeni olarak adlandırdığı durumu ortaya koymuştur.
Koebner yanıtının açığa çıkardığı bulgular nedir?
Farkına bile varmadan siz de bir Koebner yanıtı yaşamış olabilirsiniz. Cilt travmasından sonra bir sedef plağı oluşana kadar genellikle 10-14 günlük bir gecikme olur ve bazı durumlarda gecikme birkaç yılı bile bulabilir!3 Evet, doğru okudunuz- birkaç yıl öncesinde oluşmuş bir kesik veya sıyrık gerçekten bir sedef alevlenmesine yol açabilir!
Koebner yanıtlarının çoğu önceki bir kesik veya sıyrık bölgesinden doğruca uzanan düzgün ve doğrusal plaklar gibi görünür. Ancak her zaman böyle değildir. Bazı kişiler güneş yanığı veya döküntü gibi daha hafif cilt travması türlerinden sonra daha az göze çarpan lezyonlarla karşılaşabilir. Bazı kişilerde ise yeni plaklar; böcek ısırıkları, morluklar, jilet kesikleri ve sivilceler gibi en küçük şeylerle bile tetiklenebilir.
Koebner fenomeninin nedeni nedir?
Bilim insanları henüz Koebner fenomeninin ardında yatan nedeni gerçekten tam olarak bilememektedir. Araştırmalar bunun, inflamasyonu (iltihabı) bir şekilde tetikleyen cildi besleyen kılcal kan damarlarındaki değişikliklerden kaynaklanabileceğini ileri sürmektedir ancak kesin mekanizma halen bilinmemektedir.
Bununla birlikte, Koebner yanıtlarının genellikle kışın daha fazla görüldüğünü biliyoruz ve halihazırda bir alevlenme yaşayan kişilerde -özellikle de şiddetli sedefi olanlarda- bunların ortaya çıkma ihtimali daha fazladır.3
Koebner yanıtı riskinizi azaltmanın yolları
Riskinizi en aza indirmeye yardımcı olacak genel geçer bazı yöntemler vardır. Örneğin;
- Cilt temasına yol açabilen spor veya bahçe işleri gibi faaliyetler sırasında kollarınızı ve bacaklarınızı örtün.
- Sürtünmeyi önlemek için giysilerinizin üzerinize ve ayakkabılarınızın ayağınıza tam oturduğundan emin olun.
- Her kesiğe ve sıyrığa reaksiyon veren biri olduğunuzu biliyorsanız dövme ve akupunktur gibi gereksiz cilt travmalarından kaçınmak mantıklı olacaktır.
Ve önemli bir öneri daha: ameliyat olacaksanız ve cildinizin yaralanmaya kötü reaksiyon verdiğini biliyorsanız, bunu cerraha söylemeniz önemlidir.4 Çünkü bu durum yara iyileşmesini potansiyel olarak etkileyebilir.5
Her zaman doktorunuzla konuşun!
Sedefinizle ilgili değişiklikler hakkında her zaman dermatoloğunuz/doktorunuzla konuşmalı ve bunlara en iyi şekilde nasıl müdahale edileceği konusunda onlardan tavsiye almalısınız.
Referanslar:
- Zhao YK, et al. Developing Shingles-Induced Koebner Phenomenon in a Patient With Psoriasis: A Case Report. Medicine (Baltimore) 2015;94(26):e1009.
- Sagi L, Trau H. The Koebner phenomenon. Clin Dermatol 2011;29(2):231-6.
- Thappa DM. The isomorphic phenomenon of Koebner. Indian J Dermatol Venereol Leprol 2004;70(3):187-9.
- Mendez-Fernandez MA. Koebner phenomenon: what you don't know may hurt you. Ann Plast Surg 2000;44(6):644-5.
- Rotunda AM, et al. Pemphigus foliaceus masquerading as postoperative wound infection: report of a case and review of the Koebner and related phenomenon following surgical procedures. Dermatol Surg 2005;31(2):226-31.